1/ Slechts een handjevol mensen weet dit, maar tussen 2013 en mei 2020 heb ik samen met mijn kind in armoede geleefd, als gevolgen van mijn scheiding, waarbij ik zeven jaar lang schulden heb afbetaald.

2/ Ik ga bewust geen getallen of bedragen noemen, want vaak gebruiken mensen dat als een ankerpunt om te bepalen of het “erg” genoeg is en ik kan je verzekeren dat bedragen weinig vrijgeven over wat armoede in de dagelijkse praktijk betekent.

3/ Maar om een globaal idee te geven:
ik heb afgelopen winter voor het eerst in zeven jaar de verwarming in mijn huis gebruikt. Behalve de de dagen dat ik bezoek kreeg, heeft mijn verwarming in al die jaren niet aangestaan. Ook op de allerkoudste dagen niet.

4/ Niet omdat ik mijn zoontje graag in de kou wilde laten slapen of zelf geen last van had van de kou, maar omdat ik het risico niet durfde te nemen dat de jaarafrekening duurder zou uitvallen.

5/ Wanneer je budget beperkt is, kan een rekening die 50 euro duurder uitvalt al een tegenslag betekenen die je drie maanden kost om weer in te lopen.

6/ Als je mij zou vragen wat het betekent om langdurige op het bestaansminimum, en dus armoede, te leven dan is de beste beschrijving die ik kan geven: puzzelen. Continu, ononderbroken puzzelen.

7/ En dan niet zo’n puzzel met precies de juiste stukjes waarvan je een foto hebt van hoe het eindresultaat eruit moet zien, maar een puzzel met allemaal stukjes die eigenlijk aan verschillende puzzels toebehoren,

8/ en waarvan de stukjes gaandeweg soms ook veranderen en het jouw taak is om ze toch op de een of andere manier in elkaar te laten passen en er een beeld van leefbaarheid ontstaat.

9/ Armoede is continu keuzes maken waarvan je weet dat keuze A ten koste zal gaan van B, en B ten koste zal gaan van C en er nooit iets of iemand zal zijn die niet zal lijden onder welke keuze je ook maakt.

10/ De verwarming niet gebruiken betekende bijvoorbeeld elk jaar maandenlang in de kou zitten, maar daarmee wel geld besparen voor betere kleding voor je kind dat sneller groeit dan je portemonnee kan bijbenen.

11/ Even vooropgesteld: ik heb gedurende die hele periode fulltime gewerkt, heb nooit een beroep gedaan op een sociale voorziening en mijn zoon is nooit zonder ontbijt naar school gegaan,

12/ maar ik ken het dilemma en weet hoe het is wanneer je op het niveau leeft dat je het aantal sneetjes brood telt en je moet kiezen tussen hoeveel je meegeeft voor de overblijf en hoeveel je overhoudt voor de andere dagen.

13/ Wanneer je niet daadwerkelijk in die situatie hebt gezeten maak je je er wel een voorstelling van, dat deed ik vroeger ook, maar empathie reikt ook maar tot een bepaalde grens en die voorstelling is uiteindelijk slechts een benadering van de realiteit heb ik geleerd.

14/ Die voorstelling vertelt je niets over hoe je bijvoorbeeld oprecht kunt balen als je kind wordt uitgenodigd voor een verjaardag, omdat het kopen van een cadeautje jouw hele berekening voor die maand in de war kan gooien,

15/ en je die avond weer opnieuw aan het puzzelen bent, omdat het universum een nieuw puzzelstukje op je bord heeft gegooid. Of wat het betekent om bij vier verschillende supermarkten boodschappen te doen, want elk product is weer ergens anders goedkoper

16/ en van wat je door de totale som bespaart kun je wellicht die A-merk schoolsnacks kopen voor je kind, omdat hij laatst vertelde dat een klasgenoot hem had gepest met het feit dat hij altijd koekjes van de Lidl meenam.

17/ Pogingen van mensen die gedurende een maand op bijstandsniveau leven om daarvan te leren zijn heel sympathiek, maar die mensen leren in die maand alleen hoe het is om keuzes te moeten maken op het gebied van boodschappen.

18/ Je kleding is nog intact en je koelkast doet het nog. Er zijn geen spullen die dringend vervangen moeten worden. De echte effecten van armoede begin je namelijk op de langere termijn pas te voelen.

19/ Wanneer jouw jas of schoenen verslijten en je nu voor de keuze staat: koop ik nieuwe laarzen voor mezelf of zet ik dat geld opzij voor het geval mijn kind een onverwachte groeispurt maakt en hij tussendoor nieuwe kleren nodig heeft?

20/ En zo’n maand op bijstandsniveau leert je ook niets van de inwendige gesprekken die je voert met je wasmachine als die geluiden begint te maken: "Ok ik weet dat jij er ook doorheen zit Doris, maar beloof me dat je het nog een jaar volhoudt, geen rare dingen doen nu".

21/ Het stigma dat we op armoede hebben geplakt is dat het vrijwel altijd het gevolg is van verkeerde keuzes en dat het ook in stand wordt gehouden door verkeerde keuzes.

22/ En natuurlijk kennen we allemaal wel iemand die de belichaming is van dat stereotype, maar het hele punt is dat er tegenover elk van zo’n stereotype het veelvoudige staat van mensen die helemaal niet aan dat stereotype voldoen,

23/ maar we zien ze niet, omdat het stigma en de taboe erop zo groot zijn dat ze heel hard hun best doen om het te verbergen. Dat verbergen leidt er bijvoorbeeld toe dat je een maand lang tosti’s eet zodat je goede schoenen kunt kopen voor je kind,

24/ want je wilt niet dat hij om zijn schoenen gepest wordt op school, maar je het ook doodsbenauwd krijgt als de arts bij het consultatiebureau je kind vraagt naar zijn eetgewoonten, want ondanks dat je rationeel weet dat je heus wel een goede moeder bent,

25/ leef je ook continu in de angst dat je afgerekend gaat worden op dingen die buiten jouw macht liggen en je eigen schuldgevoelens over alles wat je je kind niet kunt bieden al zwaar genoeg op je hart liggen.

26/ Het absolute dieptepunt van die hele periode was toen mijn zoon wegens angst voor de tandarts bij een speciale kindertandarts in een andere stad onder narcose een vulling moest krijgen. Ik heb geen auto en we reisden met het OV.

27/ De hele behandeling duurde met de intake en alles erbij langer dan ik had verwacht, waardoor hij pas tegen sluitingstijd klaar was.

28/ De assistente vroeg of ze een taxi moest bellen of dat we opgehaald zouden worden, want er was geen tijd om te wachten tot de roes was uitgewerkt. Ik had uiteraard geen geld voor een taxi en ik durfde niemand te vragen om ons op te komen halen.

29/ Toen de assistente wegliep heb ik hem van de behandelstoel getild en aangezien hij al te groot was om gedragen te worden, hem al strompelend naar de bushalte gesleurd, terwijl B. half bewusteloos “maar ik kan echt niet meer anne” zei en me smeekte om even te mogen zitten.

30/ Toen nog helemaal door Utrecht CS en tegen de tijd dat trein onze stad binnenreed was hij gelukkig uit zijn roes, maar ik heb daarna twee dagen gehuild, omdat geen enkele moeder haar kind dat nog onder invloed van narcose zit over straat wil laten strompelen,

31/ maar de omstandigheden haar daar soms toe dwingen. Net zoals een andere moeder wellicht de keuze moet maken tussen ‘s ochtends laten ontbijten of ‘s middags voldoende lunch meegeven.

32/ En hiermee kom ik tot de crux van mijn hele betoog en ook de reden dat ik dit (toch behoorlijk persoonlijk) verhaal deel: ik heb een hele liefdevolle familie en vrienden om me mee heen op wie ik altijd een beroep kan doen,

33/ maar we leven in een samenleving waarin zowel de politiek als het maatschappelijk moraal de eigen verantwoordelijkheid zo heilig heeft verklaard dat het vragen om hulp zo beladen is dat die drempel voor heel veel mensen bijna onoverbrugbaar hoog is geworden.

34/ Dit idee van maakbaar succes is zo giftig, dat het iedereen die struikelt, iedereen die er om wat voor dan ook niet in mee kan gaan, veroordeelt tot krampachtige pogingen om het verborgen te houden en in stilte te lijden.

35/ Als wij thuis wel eens roddelden wees mijn vader ons altijd terecht door te zeggen: het enige wat je van andere mensen hoeft te weten is of ze genoeg te eten hebben.

36/ Wanneer je je afvraagt welke verkeerde keuzes mensen maken waardoor ze hun kind zonder ontbijt naar school sturen, stel je eigenlijk de verkeerde vraag.

37/ De vraag die gesteld moet worden is: Hoe komt het dat we een samenleving hebben waarin mensen überhaupt voor deze keuzes komen te staan? Hoe komt het dat we van onze buren niet weten of ze genoeg brood en beleg in huis hebben voor het ontbijt van hun kind?

38/ Wat zegt het over ons dat we dat niet weten van onze buren of de klasgenoten van onze kinderen?
Het is heel makkelijk om te oordelen over zaken waar wij de keuze niet over hebben moeten maken en waarvan we niet weten wat überhaupt de alternatieven waren.

39/ Als er iets is wat ik heb geleerd in mijn werk en persoonlijk leven dan is het wel dat niemand is gevrijwaard van ellende. Een scheiding, een ontslag, een ziekte.

40/ Het vergt echt veel minder dan we denken en zelfs wanneer de situatie het gevolg is van verkeerde keuzes: niemand is de som van zijn fouten.

41/ In een Turks boek had ik ooit gelezen dat je gevoel van mededogen slechts even groot kan zijn als de ergste straf die je je vijand zou geven.

42/ Onze barmhartigheid kan slechts even groot zijn als de oordeelloze hulp die we reiken, niet alleen aan degenen die door pech zijn getroffen, maar juist ook aan degenen die door hun eigen toedoen "op hun bek" zijn gegaan.

43/ PS: ik weet dat ik mezelf kwetsbaar maak op dit platform omdat er voldoende mensen zijn die zoeken naar een stok om mij te mee te kunnen slaan, maar in alles wat ik hier schrijf doe ik mijn best het stigma op bepaalde onderwerpen op te heffen.

44/ Ik deel dit dus desondanks, in de hoop dat een ander die nu wellicht door ditzelfde proces gaat zich net wat minder slecht zal gaan voelen. Als je dit leest en erover wilt praten: mijn DM staat altijd open.
En ja ik weet dat het een te lang draadje is geworden. Sorry?