Read on Twitter
1. Değer yatırımcılığı bilgisel serilerime devam ederken, bugün ‘değerlemenin katalizörleri’ de denilebilecek hisse senedinin fiyatını arttıran ve düşüren faktörlerden kısaca bahsetmek istiyorum. Bunları hemen hemen hepimiz biliyoruz ancak ben toplu halde yer vermek istiyorum.
2. Bu etmenlere içsel (firmaya ilişkin olan) ve dışsal (firma dışında sektör ya da genel ekonomi, hükümet ve/veya küresel ekonomi kaynaklı) faktörler olarak iki ana başlık altında yer veriyorum.
3. İlk olarak içsel faktörlere kısaca bir tabloda yer vermek istiyorum. Birinci sırada firmanın yeni ürün geliştirmesinin ve/veya tematik ürünler çıkarmasının önemli olduğunu düşünüyorum.
4. Bunlara ilave olarak firmanın tematik ürünler üretmeye karar verip bununla ilgili bir firma kurması durumu da söz konusu olabilir. Bu durumda yatırımcı bu firmanın hissesine doğrudan sahip olabilir ya da bunu birinci, ikinci el piyasadan alabilir.
5. Bu tür tematik ürünleri üreten firmaların değerlemesi çok sayıda ürün satan firmaların değerlemesine göre daha kolay olur. Ana firma ile bağlı firma arasındaki ilişki konsolidasyon net ise uygun bir yatırım olabilir.
6. İçsel faktörlerin ikinci sırasında firma için kuvvetli kazanç beklentisi var. Firma zarardan kara geçiyorsa ya da karında daha önceki dönemlerde görülmeyen oranda artış varsa bu durum muhtemelen hisse fiyatını yukarı götürür.
7. Ancak bunu önceden hesaplayamıyorsanız size gelene kadar fiyatlanabilir. Bununla ilişkili yine firmaya ilişkin satış, kazanç ve karlara yönelik pozitif yönde artacağı beklentisi bu alanda çalışma rapor vs. varsa bu durum hisse senedi değeri için olumludur.
8. Buna bir ilave daha yaparsak firmanın yatırımlarını arttırması ya da yeni yatırım yapacağını duyurması vs. de hisse fiyatı için olumludur. Ancak bu durum borsada her zaman, özellikle kısa vadede, doğru fiyatlamaya neden olmaz.
9. Bu konuda en güzel örnek Keynes’in en ünlü eseri olan “İstihdamın, Paranın ve Faizin Genel Teorisi”nde ortaya attığı ‘güzellik yarışması’ benzetmesini okumalarını öneririm.
10. BIST 100, 50 ya da 30 gibi endekslere eklenme, endeks fonlarının bu hisseleri portföylerine ekleme ihtimali doğurduğundan, hisseye olan talep artacağından, hissenin fiyatı da artabilir.
11. Davalar ve/veya soruşturmalar: Bu biraz farklı olacak; ancak değer yatırımcılığı anlamında hisseyi takibe almanın nedeni olabilir. Firma herhangi bir nedenle bu olumsuz haber bombardımanına uğradığında firmanın piyasa değeri düşer.
12. Eğer siz bu olumsuz fiyatların yanlış olduğunu firmanın gerçek değerinin bu olmadığını düşünüyorsanız hisselerini alabilirsiniz. Warren Buffett’ın 1963’te skandala karışan American Express hisselerini alması bu durumun en bilinen örneğidir.
13. Şirketin hisselerini satın alması önemli ancak bunu yaparken kottan da çıkmamı lazım. Bir diğer husus da geri alımı kardan ürettiği nakitten yapıyorsa hisse için olumlu bir gelişme ancak geri alımı borçla yapıyorsa sonuçları bana göre yine bir soru işareti.
14. Tablonun sağında ise hisse senedi fiyatını düşüren faktörler var. İlki olağan bir düşüş, temettü ödemesi, ödendiği an düşürür sonrasında firma büyüme patikasında devam ederse hisse değeri yükselmeye devam eder.
15. Ancak iki ve üçüncü satırlarda yazdığım firmanın satış ve karlarındaki düşüş -bir kereye mahsus değilse- ve şirket ortak ve yönetiminin hisselerini satması -çok net açıklanmadıysa- bence uzak durmak için iyi nedenlerdir.
16. Tabii buradaki yorumların çok genel firmanın özel durumuna bakmak gerekir. Bilgiselin sonunda da belirteceğim ancak firmayı iyi tanımak çok önemli.
17. Dışsal faktörler, kısaca firmanın kontrol edemediği kendi dışındaki verilerin değişmesinden kaynaklananlardır. Burayı da özetleyerek bir tabloda yer veriyorum. Tablonun solunda ülke/hükümet kaynaklı faktörler var.
18. Bunlara sektöre ilişkin teşvik veya vergiler; faiz oranlarının artışı, bütçe, dış ticaret ve enflasyon gibi makro ekonomik verilerdeki değişimler. Yine erken seçim kararları, hükümet değişikliği vs. olabilir.
19. Burayı kısaca özetlersem bu değişkenler firmalara olumlu ya da olumsuz etkide bulunabilir. Örneğin, faiz oranında artış tahmin edeceğiniz üzere genellikle olumsuzdur ancak ekonomi çok ısınmışsa enflasyonist beklentileri ortadan kaldırmak için olumlu etki de yaratabilir.
20. Burada hangi faiz oranını takip edeceğiniz de önemli bir soru; TCMB’nin PPK’da ilan ettiği faiz oranı (genellikle haftalık repo faizi) dışında u.arası piyasada arz edilen tahvillerin (eurotahvil) faizi önemli bir göstergedir;
21. Türkiye için iki yıl vadeli ve kupon ödemeli bir tahvil var. Benchmark/gösterge faiz bu kabul edilir; yatırım yapacaksanız bunu baz alabilirsiniz. Tablonun sağ tarafında ise u.arası/küresel faktörler var. Bunları teker teker yorumlamaya gerek duymuyorum.
22. Ancak kısaca özetlemek gerekirse örneğin ABD tarım dışı istihdam verisi kendi dinamikleri kadar Türkiye için de önemli bir gösterge niteliği taşıyor. Bilindiği üzere, ABD merkez bankası konumunda bulunan FED Avrupadaki merkez bankalarının genelinden farklı olarak
23. fiyat istikrarı yanında büyüme hedefiyle de ilgileniyor. İstihdam yüksek gelirse faizlerin artabileceği ve düşük gelirse faizlerin düşebileceği beklentisi oluşuyor. Diyelim ki istihdam verisi beklenenden oldukça yüksek geldi FED’de faizleri yükseltti ya da
24. bilanço daraltmaya, niceliksel genişlemeyi (QE) azaltmaya karar verdi. Bu durumda birincil olarak fonlar ABD piyasalarına kayabilir Türkiye’de BIST muhtemelen düşer ikinci olarak ise dolar ₺ karşısında değerleneceğinden bununla ilintili -ceteris paribus- hisseler ve
25. BIST’de bir miktar daha düşebilir; ya da diğer faktörlerle ilişkili tam tersi olabilir. Yine AB’nin duruşu ülkemiz için oldukça önemli çünkü biliyoruz ki kilit ihraç pazarımız (%45’e yakın oranıyla) uzun süreden beri AB.
26. Özetin özeti, dış faktörleri pek fazla öngöremiyoruz. Belirli bir ölçüde öngörebilmek için ekonomi bilgisine ihtiyaç duyuyoruz ancak firma içi faktörler belirli bir noktaya kadar daha öngörülebilir.
27. Bu nedenle bu işin önde gelen duayenlerinin tamamı çok iyi tanıdığınız firmalara yatırım yapmanızı öneriyorlar. Son olarak tahmin edeceğiniz üzere, ben ilgilendiğim firmalarla ilgili yakından takip ediyorum; bunu yaparken örneğin google alerts kullanıyorum. Tavsiye ederim.
28. Yine kap’dan takip ettiğiniz firmalarla ilgili bildirimlerin mail adresinize gelmesini ayarlayabilirsiniz. Ama KAP’ın uygulamasının çok da başarılı olmadığını belirteyim.
