Medeniyet, "medine" yani şehirden gelir. Civilization da Latince "civitas" (kent) ile aynı kökten türemiştir. Hem Doğu'da hem de Batı'da, medeniyet yüksek kültür, sanat, bilim, felsefe seviyesine ulaşmak, yani şehirleşmek olarak düşünülegelmiştir. 1/12

İbn Haldun, medeniyetlerin doğuş-yükseliş-çöküş döngüsünü, çöl kavimlerinin şehri fethettikten sonra zamanla kentleşmesi, kültürde, felsefede yükselirken kabile asabiyesi ve disiplininden uzaklaşması sonucu yine çölden gelen bir kabile tarafından fethedilmesi olarak anlatır. 2/12

İbn Haldun'a göre medeniyet, yani şehirli olma hali, beşeriyetin bekası ve bayındırlığı için zorunludur. Bu anlayışa göre İslâm dahil hiçbir büyük din, hiçbir büyük devlet, hiçbir felsefe ve tabii hiçbir medeniyet çölde yeşerip büyümemiştir. 3/12

"567 yıldır devam edegelen fetih sürecimiz" demek aslında biz şehri ele geçirdik ama şehirli olamadık, medenileşemedik, yüksek bir bilim, kültür, felsefe, sanat seviyesine erişemedik ve hala kabile asabiyesiyle yaşıyoruz demektir. Bir itiraftır. 4/12 https://t24.com.tr/haber/bahceli-den-ayasofya-aciklamasi-567-yildir-devam-edegelen-fetih-surecimiz-yeni-bir-safhaya-gecmistir,890052

Bu tabii en başta Osmanlı'ya haksızlık. Osmanlı'nın İstanbul'u yönetim anlayışında yüzyıllar süren fetih süreci gibi bir kavram olmadığı gibi, dünya imparatorluğu olma iddiası da kentleşmesiyle birebir bağlantılı görülmüştür. 5/12

Osmanlı, çok çeşitli toplulukları bir arada barındırabildiği ve bundan kültürel zenginlik devşirdiği ölçüde medenileşmiştir. Sinan'dan Balyan ailesine, farklı dönemlerin kültür simgeleri olan mimari eserler bu medeniyetin ürünleridir. 6/12

Son dönem Osmanlı hanedanı, kabile püritanizminden tamamen yoksun, toplum tabanından büyük ölçüde kopuk kentliliğiyle, kendi medeniyetinin zirvesi ve çöküşü arasındaki ince çizginin temsilcisidir. 7/12

Cumhuriyet ilan edilmeden, Ayasofya müze olmadan önceki Osmanlı'yı kendini cihat ve fethe adamış bir dini bütünlük timsali olarak hayal edenlerin, sanat eğitimini Abdülhamid gözetiminde almış son İslâm halifesi Abdülmecid efendinin tablolarını incelemelerini tavsiye ederim. 8/12

Dolayısıyla 567 yıldır süregelen bir fetih süreci söz konusu değildir. Söz konusu olan, Osmanlı'nın çöküşü sürecinde yaşanan savaş, işgal, soykırım ve milliyetçi dönüşüm ile birlikte ortaya çıkan toplumsal ve kültürel çölleşme, medeniyet kaybıdır. 9/12

En son Ayasofya'yla taçlandırılan ise İstanbul'un 1453'teki fethi değil, kültürel anlamda çölleşmiş Anadolu kırsalından çökmüş medeniyetin "tek dişi kalmış" merkezine göç, buradan yükselen milliyetçi-mukaddesatçı dalganın iktidarı ve şehrin kırsallaşmasının zaferidir. 10/12

Şatafatı bol, yaratıcılığı ve kentli inceliği sıfır bunca bina, entelektüel hayat çölleşirken kültürel hegemonya haykırışları arasında kurulan İbn Haldun üniversitesi, medeniyet eksikliğinin üstünü betonla kapatma gayretinin ürünleridir. 11/12

Gel gör ki gerçek kentleşme, yani medenileşme, parayla pulla tankla tüfekle betonla fethederek değil, zamanla, sabırla ve tabii kültürel zenginliklere, toplumsal farklılıklara, entelektüel tartışmalara yaşam alanı açarak ortaya çıkıyor. Kim bilir belki bir yüzyıl sonra... 12/12