Pontoslu Rum Direniş Hareketi: TC'nin Karşılaştığı İlk Gerillalar..
1- Askerliği reddeden, Amele Taburlarına katılmayan, soykırım saldırılarından kurtulanlar Pontos Alplerine çıktılar ve 1915 başlarında soykırımcı devlete karşı bir direniş hareketi başlattılar.

2- Balta, dirgen gibi ilkel silahları vardı. Devlet ve çeteleriyle her karşılaşmalarında zafer kazanıp yeni modern silahlar elde ettiler. Amaçları kendi anavatanını, halkını savunmaktı. Pontoslu Rum gerilla hareketi böyle doğdu. Köyleri yakılanlar, katledilenler onlara katıldı.

3- Pontuslu Rumların da dağlardan başka dostu yoktu. Direnişçiler Yunanistan'dan hiç yardım alamadı, tüm yardım talepleri karşılıksız bırakıldı. Buna rağmen, kendi öz dinamikleriyle, Kemalistlere pusu kurdu, vergilere el koydu ve sivilleri saldırılardan kurtardılar.

4- Sanda (Dumanlı-Gümüşhane) en güçlü gerilla hareketi orada olduğu için Pontos'un ruhu idi. Aynı zamanda yüzlerce yıl boyunca hiçbir zaman doğrudan Türk işgali altında olmadığı için Pontos'un kalbiydi. Kiliseler, şehirler, köyler yakıldıkça sıradan insanlar Sanda'ya sığınıyordu.

5- Bildiğimizin aksine, TC'ye karşı savaşan ilk kadın gerillalar da Pontuslu Rumlardan çıkmıştır. Onlar yüksek yerlerde büyümüş, çalışkan, çok güçlü kadınlardı. Birçok Pontoslu kadın devlet ve çetelerine karşı kahramanca savaştı.
Efsane gerilla komutanı Eleni onlardan biriydi.

6- Kaptan Eleni dağlarda savaşan son isyancıydı. Mübadele ile gitmeyi, topraklarını terk etmeyi reddetti. 1924 Aralık'ında tüm gün çatışarak hayatını kaybettiği güne kadar aralıksız savaştı.
Oğlu gözleri önünde katledildikten sonra dağa çıkan bir anneydi. Bir 'cesur yürek'ti.

7- Bir başka efsane Kotza Anastas'tır. Askerliği reddederek dağa çıkmıştır. 1922 Aralık'ında öldürülene kadar, Kemalist devlet ve çetelerine karşı tek bir çatışmayı bile kaybetmemiştir. Devletin başına koyduğu parayı almak isteyen bir akrabası tarafından ihanete uğramıştır.

8- Pontos Alplerinde 18 binden fazla gerilla vardı. Kendi canlarını, mallarını, topraklarını, kültürlerini, binlerce sivilin hayatını korumak için savaştılar. Bugün torunları onları gururla anıyor, kemençeyle anılarını yad ediyor.