Türk sosyolojisinin asırlık çınarı Cahit Tanyol’u (1914 - ) daha yakından tanımak ister misiniz?

1914 yılında Antep Nizip’te doğan Cahit Tanyol, önce Adana Öğretmen Okulu’nda (1926-1931), sonrasında da Gazi Eğitim Enstitüsü’nde okur (1931-1935).
Gazi Eğitim’de Hasan Ali Yücel, Ahmet Hamdi Tanpınar, Halil Bedi, Sabri Esat Siyavuşgil ve Sadi Irmak gibi isimlerden ders alır.

İzmir'de öğretmenlik yaptığı dönemde, arkadaşları Kemal Bilbaşar, Nurettin Ardıçoğlu ve şair İlhan İleri ile birlikte edebiyat dergisi Aramak'ı çıkarır (1939).

1940’lardan günümüze aralarında Vatan, Cumhuriyet, Yeni Sabah, Yeni İstanbul, İnsan, Ülkü, Sosyoloji, Hisar, Siyasi İlimler Mecmuası, Türk Yurdu, Yazko Somut, Hece’nin olduğu onlarca gazete ve dergide sayıları bini aşkın yazısı yayımlanır.

1940’ta, H.Z. Ülken'in desteğiyle, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Felsefe Bölümü'ne kayıt yaptırır. Von Aster danışmanlığında "Schopenhauer'da Ahlak Felsefesi" ile bitirme tezini tamamladıktan sonra 1945 sonlarında aynı bölümde asistan olarak göreve başlar.

1949'da "Haz ve Elemin Ahlakta Yeri" çalışmasıyla doktorasını tamamlar. 1951'de, Edebiyat Fakültesi Sosyoloji Bölümü asistanı olur. 1952'de "Örf ve Adetler İçinde Ahlaki ve Estetik Değerlerin Gelişmesi Münasebeti" ile doçentlik tezini verir, 1954'te doçentlik kadrosuna atanır.

1962'de profesör olur. 1970 yılından sonra, Sosyoloji Bölüm Başkanlığı'nı emekli olana kadar sürdürür. 1991-2003 yılları arasında Mimar Sinan Üniversitesi Sosyoloji Bölümü'nde misafir profesör olarak dersler verir.

Tanyol’un doçentlik tezi “Örf ve Adetler Sosyolojisi Bakımından Sanat ve Ahlak” (1954) başlıklı kitabıdır. 1960'ta “Sosyal Ahlak: Laik Ahlaka Giriş” kitabı yayımlanır. Bu kitaplarda Tanyol’un sosyoloji yaklaşımının temellerini bulmak mümkündür.

1950'lerde başladığında tarihsel arka planı ile epik bir destana ulaşmayı amaçlayan, 1960 sonrasında Marksist bir eğilimin yön verdiği “Kuruluş ve Fetih Destanı'nı” yayımlar. (1969)

1970'te yayımlanan “Sosyolojik Açıdan Din Ahlak Laiklik ve Politika Üzerine Diyaloglar” başlıklı eseri, 1960'ların ortalarında radyo programlarında yaptığı seri konuşmaların derlenmiş halidir.

Yöntem olarak Marksizmden beslenen; Alp Eren ve Korkut Ata isimli iki karakterin sorduğu sorulara verilen cevaplar üzerinden diyalog biçiminde bu eserde Tanyol, sosyolojinin temel kavramlarından yola çıkarak ahlak, örf-adet, din, laiklik gibi konulara eğilmektedir.

Atatürk’ün 100. doğum yılı kutlamaları kapsamında yayımlanan “Atatürk ve Halkçılık” başlıklı eserinde Tanyol, Atatürk, Kemalizm ve halkçılık üzerine daha önce kaleme aldığı çeşitli yazılarını bir araya getirir.

1989’da, temelde din ilişkisi bağlamında laiklik ve irtica kavramlarını irdelediği yazılarından oluşan “Laiklik ve İrtica” başlıklı eseri yayınlanır.

Gazete yazılarından oluşan “Çankaya Dramı: Silahlı Ordu/ Silahsız Ordu” (1990) başlıklı eserinde, Osmanlı’dan günümüze ulema, bürokrat ve asker bağlamında devlet felsefesini inceleyen Tanyol, Türk devlet felsefesinin 1980'ler sonrasında bozulmaya uğradığını iddia eder.

“Türkler ile Kürtler” çalışması, dönemine göre konuya bakışta özgün nitelikleri olan bir çalışma olarak 1993 yılında basılır. Kitapta, özde Türkler ile Kürtlerin birliğine yapılan vurgu Ziya Gökalp'in yaklaşımlarına dayandırılır.

Doktora bitirme tezi olan "Schopenhauer'da Ahlak Felsefesi" 1998 yılında felsefe dünyası ile buluşur. Bu çalışma,1940'ların felsefe dünyasının içinden bir bakış sunarken, ilerde Tanyol'un düşünce hayatında ilgileneceği konuların habercisi olması bakımından da ayrıca önem taşır.

“Mamato: Bir Milli Mücadele Öyküsü Eşkıyalıktan Çete Reisliğine” (2012), eşkıyalık yaparken İstiklal Savaşı döneminde Milli Mücadele’ye katılan Mamato’nun hikayesini, Mamato’yla gerçekleştirilen görüşmelerden hareketle, anlatır.

"Sancılık Toprak” (2014), “Düşünce Dünyamın Konukları” (2015), “Ahirette Bir Açık Oturum” (2016) ve “Türünde Tek Devlet: İngiltere” (2016) daha önce yayınlanmış çeşitli yazılarının derlenmesiyle ortaya çıkarılmış eserlerdir.

Yahya Kemal üzerine yazdığı makalelerin ve Yahya Kemal'in ona tutturduğu özel anıların düzenlemesinden oluşan “Türk Edebiyatında Yahya Kemal” 1985'te yayımlanır.

“Son Liman” (1992) ile şiirlerini ilk kez kitaplaştırır. “Düş Yorgunu” (2001); “Kuruluş ve Fetih Destanı” ve “Son Liman”daki şiirlerinin yanı sıra, yeni ve yayımlanmamış şiirlerini içermektedir. “O Zaten Yoktu” (2007) ise Tanyol’un otobiyografik romanıdır.

Kitaplarının yanı sıra Tanyol’un “İçtimai Monografi Hazırlıkları: Prens Sabahaddin” (1947) başlıklı makalesi için bkz.
https://iusd.istanbul.edu.tr/tr/yazi/-4D007A00420062004E0052004D0067006500700063003100

“Baraklarda Örf ve Adet Araştırmaları” (1952-1954) başlıklı üç yazısı için bkz.
https://iusd.istanbul.edu.tr/tr/yazi/-340056005200790073004F003600750031004F0073003100
https://iusd.istanbul.edu.tr/tr/yazi/-580065003600450076005300550063004E00480045003100
https://iusd.istanbul.edu.tr/tr/yazi/-75004C00580053006E005200610037003900730067003100

“Traktör Giren 50 Köyde Nüfus Hareketlerinin ve İçtimai Değişmelerin Kontrolü” (1958) başlıklı çalışması için bkz.
https://iusd.istanbul.edu.tr/tr/yazi/-47002D00680049007A00520034006A005A00390030003100

“Ziya Gökalp'in Kişiliği Ülkücülüğü Bilim Adamlığı” (1964) başlıklı makalesi için bkz.
https://iusd.istanbul.edu.tr/tr/yazi/-62006C0068004C00650076004D006F0052006A0059003100

Prof. Dr. Cahit Tanyol’un kendisinin de yer aldığı belgesel için: https://vimeo.com/31324273 

Cahit Tanyol’u daha yakından tanımak için
Erkan Çav’ın çalışmalarına bakabilirsiniz.

Türk sosyolojisinin bir asrı deviren çınarını saygıyla selamlıyoruz.

Cahit TANYOL paylaşımını arkadaşımız Salih ÜNÜVAR hazırladı.

Çok teşekkür ediyoruz.